کتب فتوایی » فقه برای غرب نشینان
جستجو در:
فصل 6 ـ حج و زیارت خانه خدا ←
→ فصل 4 ـ نماز
فصل 5 ـ روزه
پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) در استقبال ماه مبارک رمضان خطابه ای خواند و ازجمله فرمود:
ای مردم! ماه خدا توأم بابرکت، رحمت و آمرزش به سوی شمارو آورده است. این ماه نزد خدا بافضیلت‌ترین ماههاست. روزها، شب‌ها و ساعت‌هایش از همه روزها و شب‌ها و ساعت‌ها با فضیلت تر است.
این ماه، ماهی است که شما در آن، به میهمانی خدا دعوت شده اید. و دراین ماه شما از اهل کرامت و بزرگوار قرار داده شده اید. نفس‌های شما درآن، ثواب تسبیح دارد و خوابتان عبادت عملکردهایتان دران پذیرفته است و دعاهایتان درآن ماه مستجاب می‌باشد. پس خدا را با نیت‌های صادق و دلهای پاک بخوانید تاشما را به روز آن ماه و تلاوت قرآن، موفق بفرماید زیرا شقی و شور بخت کسی است که از آمرزش در این ماه بزرگ، محروم باشد.
ای مردم! درهای بهشت در این ماه به روی همه گشوده است پس، از پروردگار خود بخواهید آن درها را دوباره به روی شما نبندد.
و درهای دوزخ و آتش به روی شما بسته شده است از پروردگار خود بخواهید که آنها را دوباره برای شما نگشاید.
شیطان‌ها در این ماه، به غل و زنجیر کشیده شده اند از پروردگارتان بخواهید تا دوباره آنها را سلطه نبخشد.
ای مردم! هر کس از شما در این ماه اخلاق خویش را زیبا کند آن، جوازی خواهد بود برای گذشت بر صراط که قدم‌ها در آنجا بلغزند و هر کس در این ماه بر زیردستان و بردگان سبک گیرد خود حساب او را سبک فرماید. و هر کس درآن، شر خود را از مردم، باز دارد خدا به روز دیدار او، غضب و خشم از وی باز دارد. هر کس یتیمی را در آن گرامی بدارد روز دیدار او، وی را گرامی می‌دارد و هر کس در آن صله رحم کند خدا در روز لقایش به او صله فرماید. و هر کس در آن، آیه ای تلاوت نماید پروردگار، ثواب ختم قرآن را که در دیگر ماه‌ها خوانده است به او عطا فرماید.
و امام علی (علیه السلام) فرمود: برخی روزه دارها هستند که جز تشنگی برایشان باقی نمی‌ماند و برخی قیام کنندگان و نمازگزاران، جز رنج و خستگی چیزی دیگر عایدشان نمی‌شود.
و امام صادق (علیه السلام) فرمود: روزه، تنها خودداری از خوردن و آشامیدن نیست هرگاه روزه گرفتید زبان‌هایتان را از دروغ نگاه دارید و چشم‌هایتان را از آنچه خدا حرام فرموده ببندید، نزاع و کشمکش نکنیدبه یکدگر حسد نورزید، غیبت نکنید، فحش و ناسزا مگویید، به یکدیگر ستم روا مدارید از بدگمانی، دشمنی، دروغ، زورگویی، غیبت، و سخن چینی بپرهیزید، نگران آخرت و منتظر و عده‌های الهی باشید و برای روز دیدار خدا، توشه بگیرید.
همواره، آرام، متین، خاضع و فروتن باشید و مانند بنده ای باشید که از مولای خویش می‌ترسد و در عین حاله به لطف و مهرش امیدوار است (1) به جاست که من در اینجا همراه برخی استفتائات ویژه روزه، بعضی احکام آن را به یاد آورم:
مسئله98ـ خوردن و آشامیدن عمدی روزه را باطل می‌کند اما اگر از روی فراموشی باشدروزه صحیح است، و چیزی بر خورنده نیست.
مسئله99ـ باقی ماندن بر جنابت در ماه رمضان تا طلوع فجر، روزه را باطل می‌کند پس کسی که در ماه رمضان عمداً بدون غسل مانده و فجر طلوع کرده است، آن روز از به قصد مافی الذمه، واجب است امساک کند ولی بعداً باید روزهً آن روز را باز به قصد ما فی الذمه قضا نماید. اما مریضی که نتواند غسل کند تیمم می‌کند و روزه اش صحیح می‌باشد.
مسئله100ـ زن پس از قطع خون حیض و نفاس که می‌توانسته قبل از طلوع فجر غسل کند و روزه بگیرد اگر اهمال کرده تا طلوع فجر ناپاک بماند روزه آن روزش باطل است و همانند بقاء عمدی بر جنابت می‌باشد و آن روز را از روی ادب امساک میکندو بعد، قضا به جا می‌آوردم اگر غسل ممکن نباشد باید تیمم نماید.
مسله101ـ بهتر است شخص روزه دار، بلغم را که به فضای دهان آمده است فرو نبرد هر چند که بلعیدن آن جایز باشد مثل آنکه با آب دهان قاطی شده باشد.
مسئله102ـ با محتلم شدن در روز ماه مبارک رمضان، روزه باطل نمی‌شود اما او باید برای نماز ظهر و عصر، غسل کند اما به هر حال، جنابت و احتلام به روزه او ضرر ندارد.
مسئله103ـ شستن دهان و دندان با فرچه و خمیر، روزه باطل نمی‌کند مادام که آنچه در اثنای شستشو با آب دهان در آمیخته، وارد معده نشود اما چیزی اندکی که با آب دهان در می‌آمیزد، مانعی ندارد.
مسئله104ـ اگر مسلمانی در شهر و یا کشوری زندگی می‌کند که در ازای روز و شب رد آنجا، شش ماه است او باید به شهر و یا کشوری برود که بتواند روزه بگیرد و یا لااقل قضا کند و در صورت عدم امکان، باید عوض هر روز، یک چارک طعام به فقیری بدهد.
مسئله105ـ اگر مسلمانی در شهر و یا کشوری زندگی می‌کند که طول روز آن، بیست و سه ساعت و طول شب فقط یک ساعت است و یا به عکس، بر او واجب است در حد توان روزه ماه مبارک رمضان را بگیرد و اگر ممکن نشد روزه ماه رمضان، از او ساقط می‌شود اگر بعداً توانست قضا می‌کند هر چند با انتقال به یک شهر و یا کشور مجاور . و هر گاه قضا هم ممکن نشد برای روزه یک مد طعام برای فقیر بدهد. (2)
و اینک نمونه‌هایی از فتوای آیت الله العظمی سیستانی دام ظله العالی.
مسئله106ـ برخی مردمان به نیت خاصی وبه قصد سال‌ها اقامت برای انجام کاری به کشوری می‌روند بی آنکه از وطن اصلی خود اعراض کرده باشند و پسی از انجام آن کار از کشور بیرون می‌روند تا هر جا که بخواهند بمانند و آنجا را وطن بگیرند نماز و روزه چنین مردمانی چگونه است؟
چواب: نمازها را تمام می‌خوانند و روزه را اگر یک ماه اقامت داشته اند می‌گیرند همچنان که در وطن اصلی چنین می‌کردند.
مسئله107ـ آیا ما می‌توانیم به رصدهای فلکی و نظریه‌های نجومی اروپا را درشناخت ساعات فجر و ظهر، طلوع و غروب آفتاب در طول سال و حتی ثانیه‌ها را هم ملحوظ می‌کنند؟
جواب: اگر از سخن آنان اطمینان حاصل شود می‌توان به آن عمل کرد با علم به این که در تعیین زمان فجر در آنجا اختلاف وجود دارد پس کوششش باید عمل آید تا به رأی و نظر صحیح عمل شود.
مسئله108ـ در برخی کشورها چندین روز آفتاب طلوع و یا غروب نمی‌کند نماز و روزه در این کشورها چگونه است؟
جواب: احتیاط واجب آن است که نماز را با اوقات نزدیک‌ترین کشور و یا شهری که در بیست چهار ساعت دارای شب و روز می‌باشد تطبیق دهد و نمارهای پنجگانه را برابر اوقات شرعی آنجا بخواند هر چندبا قصد قربت مطلقه.
و اما روزه را باید به کشوری برود که بتواند روزه ماه رمضان را بگیرد که فضیلت بسیار دارد و اگر ممکن نشد در غیر ماه رمضان چنان کند و قضا به جا آورد.
مسئله 109ـ آیا یک مسلمان در ماه رمضان می‌تواند در کشور غیر اسلامی به غیر مسلمان اطعام کند؟
جواب: اشکالی ندارد.
مسئله 110ـ آیا تنفّس مصنوعی روزه را باطل می‌کند؟
جواب: اگر ماده ای که در تنفّس مصنوعی وارد بدن انسان می‌شود فقط از مجرای تنفّس باشد نه از راه معده، اشکال ندارد و روزه را باطل نمی‌کند.
مسئله 111ـ سرم و یا آمپول خوراکی که از رگ تزریق می‌شود روزه را باطل می‌کند اعم از این که مریض ناچار باشد و یا نباشد؟
جواب: در هر دو صورت باطل نمی‌کند.
مسئله 112ـ آیا استمناء در روز ماه رمضان روزه را باطل می‌کند؟ اعم از آنکه منی بیرون بیاید یا نه و کفاره آن چیست؟ وانگهی اگر چنان کاری را زنان انجا دهند حکم آن چیست؟
جواب: اگر به قصد انزال، استمنا کند و انزال هم بشود روزه باطل می‌شود و بر او قضا و کفاره واجب است (روزه دو ماه پی در پی و یا اطعام شصت فقیر) اما اگر استمناء کند و قصد انزال هم داشته باشد لیکن منی خارج نشود او باید روزه آن روز را به قصد قربت مطلقه بگیرد آنگاه قضا هم بکند.
و اگر استمنا کند و قصد انزال نداشته باشد و عادت او هم چنان نبوده است که انزال بشود ولی احتمال انزال می‌داده و اتفاقاً منی هم خارج شود بر او واجب است قضا کند و کفاره واجب نمی‌شود.
و اما اگر بر خودش مطمئن بوده که منی خارج نخواهد شد از قضا منی بیرون آید نه قضا واجب می‌شود و نه کفاره و در این مسائل فرقی میان زن و مرد نیست.
مسئله 113ـ شخصی بدون آنکه بداند بقا بر جنابت روزه را باطل می‌کند، روزه گرفته است روزه او چطور است؟
جواب: اگر نمی‌دانسته است که بقا بر جنابت روزه را باطل می‌کند و یا اصلاً به این معانی توجّه نداشته است روزه او صحیح است و قضا و کفاره ندارد.
مسئله 114ـ آیا اگر هلال در خاور زمین ثابت شود در باختر، هم به ثبوت می‌رسد و یا اگر هلال در آمریکا دیده شود در اروپا هم ثابت می‌شود؟ جواب: اگر هلال در خاور زمین ثابت شود برای باختر نشینان هم ثابت می‌شود به شرط آن که فاصله دو مکان از حیث عرض جغرافیایی زیاد نباشد اما اگر هلال در باختر ثابت شود لازم نیست در خاور هم ثابت گردد هر چند از طریق ماندن هلال در مکان نخست به زمان نسبتاً طولانی که با مکان دوم از جهت وقت طلوع و غروب آفتاب متفاوت است.
مسئله115ـ به نظر فقها کسی که روزه اش را در ماه رمضان با حرام باطل کرده است بر او کفاره جمع، واجب می‌شود و در عصر حاضر که برده آزاد کردن میسر کردن نیست و نظام برده داری از میان رفته وظیفه چیست؟
جواب: آزاد کردن برده در صورت عدم امکان ساقط می‌شود علاوه آنکه به نظر ما در صورت ابطال روزه با فعل حرام کفاره جمع، واجب نمی‌شود و خدا داناست.
در کتاب منهاج الصالحین آمده است که اگر هلال در یک شهر دیده شود در صورت وحدت افق در شهرهای دیگر هم ثابت می‌شود به این معنی که با رؤیت هلال در آن شهر گویا در دیگر شهرها هم رؤیت شده است و شاید ابر و کوه وامثال آن مانع رؤیت بوده است ودر این جا چند سؤال پیش می‌آید که پاسخ می‌طلبد .
مسًله 116ـ آیا با رؤیت هلال در سرزمین‌های خاوری مثل ایران، احساء، قطیف، کشورهای خلیج، عراق، سوریه لبنان، هلال در بلاد باختری مثل انگلستان، فرانسه، آلمان اگر مانعی مثل ابر ومه نباشد، به ثبوت می‌رسد؟
جواب: بلی، رؤیت هلال در یک مکان که ملازم رؤیت در آن مکان‌هایی در باختر باشد که از حیث مکان با مکان نخست برابرند و عدم رؤیت فقط در اثر مانع بوده است هلال در هر دو مکان ثابت می‌شود مگر آن که عرض جغرافیایی آنها بسیار متفاوت باشد.
مسئله117ـ به فرض اینکه ثبوت رویت هلال در شرق و خاور ملازم ثبوت آن در غرب و باختر باشد اگر هلال در نزد برخی علمای خاور زمین ثابت شود چنان امری می‌تواند حجت باشد بر کسی که در کشورهای باختری که ساکن است هر گاه او به سبب صاف نبودن هوا نتواند هلال را رؤیت کند؟ جواب: ثبوت رؤیت هلال نزد برخی علمای خاور زمین، حجت بر مسلمانان باختری نمی‌شود مگر آنکه ثبوت هلال در خاور زمین موجب حصول اطمینان به رؤیت در دیگر جاها شود و یا بینه ای بدون معارض در مورد ثبوت هلال در باختر، تحقق یابد هر چند از طریق حکم حاکم که در این صورت برابر اطمینان، عمل می‌کند.
مسئله 118ـ در برخی بلاد شرقی به استناد سخن عده ای شاهد که رؤیت هلال کرده اند اول ماه نزد بعضی علما ثابت می‌شود با این ویژگی:
1ـ شهود هر چند سی تن باشند مثلاً در بلاد مختلف پراکنده مثل این که دو تن از اصفهان، سه تن از قم، دو تن از یزد چهار تن از کویت، پنج تن از بحرین، دو نفر از أحساء، شش نفر از سوریه و همینطور.
2ـ افق در برخی سرزمین‌های باختری هم صاف بوده و امکان رؤیت در آنجاها توسط مؤمنان، امکان داشته باشد و مانعی از رؤیت نبوده است.
3ـ رصد خانه انگلستان اعلام کرده که دیدن هلال در امشب (مثلاً) در انگلستان بدون تلسکوپ و چشم مسلح ممکن نیست اما فردا شب رویت بدون وسیله میسر می‌باشد.
حکم دراین مورد چیست؟ نظر مبارک را بفرمایید.
جواب: مهم آن است که انسان شخصاً به رؤیت هلال پیدا کند و یا بینه شرعی بدون معارض بر رؤیت هلال اقامه شود اما در حالات مذکور در سؤال و امثال آنها، غالباً اطمینان حاصل نمی‌شود بلکه اطمینان به عدم رؤیت بیشتر است و حتی احتمال هست که شهادت و گواهی افراد بر پایه خیال و خطای چشم بوده باشد و خدا داناست.
ای مردم! ماه خدا توأم بابرکت، رحمت و آمرزش به سوی شمارو آورده است. این ماه نزد خدا بافضیلت‌ترین ماههاست. روزها، شب‌ها و ساعت‌هایش از همه روزها و شب‌ها و ساعت‌ها با فضیلت تر است.
این ماه، ماهی است که شما در آن، به میهمانی خدا دعوت شده اید. و دراین ماه شما از اهل کرامت و بزرگوار قرار داده شده اید. نفس‌های شما درآن، ثواب تسبیح دارد و خوابتان عبادت عملکردهایتان دران پذیرفته است و دعاهایتان درآن ماه مستجاب می‌باشد. پس خدا را با نیت‌های صادق و دلهای پاک بخوانید تاشما را به روز آن ماه و تلاوت قرآن، موفق بفرماید زیرا شقی و شور بخت کسی است که از آمرزش در این ماه بزرگ، محروم باشد.
ای مردم! درهای بهشت در این ماه به روی همه گشوده است پس، از پروردگار خود بخواهید آن درها را دوباره به روی شما نبندد.
و درهای دوزخ و آتش به روی شما بسته شده است از پروردگار خود بخواهید که آنها را دوباره برای شما نگشاید.
شیطان‌ها در این ماه، به غل و زنجیر کشیده شده اند از پروردگارتان بخواهید تا دوباره آنها را سلطه نبخشد.
ای مردم! هر کس از شما در این ماه اخلاق خویش را زیبا کند آن، جوازی خواهد بود برای گذشت بر صراط که قدم‌ها در آنجا بلغزند و هر کس در این ماه بر زیردستان و بردگان سبک گیرد خود حساب او را سبک فرماید. و هر کس درآن، شر خود را از مردم، باز دارد خدا به روز دیدار او، غضب و خشم از وی باز دارد. هر کس یتیمی را در آن گرامی بدارد روز دیدار او، وی را گرامی می‌دارد و هر کس در آن صله رحم کند خدا در روز لقایش به او صله فرماید. و هر کس در آن، آیه ای تلاوت نماید پروردگار، ثواب ختم قرآن را که در دیگر ماه‌ها خوانده است به او عطا فرماید.
و امام علی (علیه السلام) فرمود: برخی روزه دارها هستند که جز تشنگی برایشان باقی نمی‌ماند و برخی قیام کنندگان و نمازگزاران، جز رنج و خستگی چیزی دیگر عایدشان نمی‌شود.
و امام صادق (علیه السلام) فرمود: روزه، تنها خودداری از خوردن و آشامیدن نیست هرگاه روزه گرفتید زبان‌هایتان را از دروغ نگاه دارید و چشم‌هایتان را از آنچه خدا حرام فرموده ببندید، نزاع و کشمکش نکنیدبه یکدگر حسد نورزید، غیبت نکنید، فحش و ناسزا مگویید، به یکدیگر ستم روا مدارید از بدگمانی، دشمنی، دروغ، زورگویی، غیبت، و سخن چینی بپرهیزید، نگران آخرت و منتظر و عده‌های الهی باشید و برای روز دیدار خدا، توشه بگیرید.
همواره، آرام، متین، خاضع و فروتن باشید و مانند بنده ای باشید که از مولای خویش می‌ترسد و در عین حاله به لطف و مهرش امیدوار است (1) به جاست که من در اینجا همراه برخی استفتائات ویژه روزه، بعضی احکام آن را به یاد آورم:
مسئله98ـ خوردن و آشامیدن عمدی روزه را باطل می‌کند اما اگر از روی فراموشی باشدروزه صحیح است، و چیزی بر خورنده نیست.
مسئله99ـ باقی ماندن بر جنابت در ماه رمضان تا طلوع فجر، روزه را باطل می‌کند پس کسی که در ماه رمضان عمداً بدون غسل مانده و فجر طلوع کرده است، آن روز از به قصد مافی الذمه، واجب است امساک کند ولی بعداً باید روزهً آن روز را باز به قصد ما فی الذمه قضا نماید. اما مریضی که نتواند غسل کند تیمم می‌کند و روزه اش صحیح می‌باشد.
مسئله100ـ زن پس از قطع خون حیض و نفاس که می‌توانسته قبل از طلوع فجر غسل کند و روزه بگیرد اگر اهمال کرده تا طلوع فجر ناپاک بماند روزه آن روزش باطل است و همانند بقاء عمدی بر جنابت می‌باشد و آن روز را از روی ادب امساک میکندو بعد، قضا به جا می‌آوردم اگر غسل ممکن نباشد باید تیمم نماید.
مسله101ـ بهتر است شخص روزه دار، بلغم را که به فضای دهان آمده است فرو نبرد هر چند که بلعیدن آن جایز باشد مثل آنکه با آب دهان قاطی شده باشد.
مسئله102ـ با محتلم شدن در روز ماه مبارک رمضان، روزه باطل نمی‌شود اما او باید برای نماز ظهر و عصر، غسل کند اما به هر حال، جنابت و احتلام به روزه او ضرر ندارد.
مسئله103ـ شستن دهان و دندان با فرچه و خمیر، روزه باطل نمی‌کند مادام که آنچه در اثنای شستشو با آب دهان در آمیخته، وارد معده نشود اما چیزی اندکی که با آب دهان در می‌آمیزد، مانعی ندارد.
مسئله104ـ اگر مسلمانی در شهر و یا کشوری زندگی می‌کند که در ازای روز و شب رد آنجا، شش ماه است او باید به شهر و یا کشوری برود که بتواند روزه بگیرد و یا لااقل قضا کند و در صورت عدم امکان، باید عوض هر روز، یک چارک طعام به فقیری بدهد.
مسئله105ـ اگر مسلمانی در شهر و یا کشوری زندگی می‌کند که طول روز آن، بیست و سه ساعت و طول شب فقط یک ساعت است و یا به عکس، بر او واجب است در حد توان روزه ماه مبارک رمضان را بگیرد و اگر ممکن نشد روزه ماه رمضان، از او ساقط می‌شود اگر بعداً توانست قضا می‌کند هر چند با انتقال به یک شهر و یا کشور مجاور . و هر گاه قضا هم ممکن نشد برای روزه یک مد طعام برای فقیر بدهد. (2)
و اینک نمونه‌هایی از فتوای آیت الله العظمی سیستانی دام ظله العالی.
مسئله106ـ برخی مردمان به نیت خاصی وبه قصد سال‌ها اقامت برای انجام کاری به کشوری می‌روند بی آنکه از وطن اصلی خود اعراض کرده باشند و پسی از انجام آن کار از کشور بیرون می‌روند تا هر جا که بخواهند بمانند و آنجا را وطن بگیرند نماز و روزه چنین مردمانی چگونه است؟
چواب: نمازها را تمام می‌خوانند و روزه را اگر یک ماه اقامت داشته اند می‌گیرند همچنان که در وطن اصلی چنین می‌کردند.
مسئله107ـ آیا ما می‌توانیم به رصدهای فلکی و نظریه‌های نجومی اروپا را درشناخت ساعات فجر و ظهر، طلوع و غروب آفتاب در طول سال و حتی ثانیه‌ها را هم ملحوظ می‌کنند؟
جواب: اگر از سخن آنان اطمینان حاصل شود می‌توان به آن عمل کرد با علم به این که در تعیین زمان فجر در آنجا اختلاف وجود دارد پس کوششش باید عمل آید تا به رأی و نظر صحیح عمل شود.
مسئله108ـ در برخی کشورها چندین روز آفتاب طلوع و یا غروب نمی‌کند نماز و روزه در این کشورها چگونه است؟
جواب: احتیاط واجب آن است که نماز را با اوقات نزدیک‌ترین کشور و یا شهری که در بیست چهار ساعت دارای شب و روز می‌باشد تطبیق دهد و نمارهای پنجگانه را برابر اوقات شرعی آنجا بخواند هر چندبا قصد قربت مطلقه.
و اما روزه را باید به کشوری برود که بتواند روزه ماه رمضان را بگیرد که فضیلت بسیار دارد و اگر ممکن نشد در غیر ماه رمضان چنان کند و قضا به جا آورد.
مسئله 109ـ آیا یک مسلمان در ماه رمضان می‌تواند در کشور غیر اسلامی به غیر مسلمان اطعام کند؟
جواب: اشکالی ندارد.
مسئله 110ـ آیا تنفّس مصنوعی روزه را باطل می‌کند؟
جواب: اگر ماده ای که در تنفّس مصنوعی وارد بدن انسان می‌شود فقط از مجرای تنفّس باشد نه از راه معده، اشکال ندارد و روزه را باطل نمی‌کند.
مسئله 111ـ سرم و یا آمپول خوراکی که از رگ تزریق می‌شود روزه را باطل می‌کند اعم از این که مریض ناچار باشد و یا نباشد؟
جواب: در هر دو صورت باطل نمی‌کند.
مسئله 112ـ آیا استمناء در روز ماه رمضان روزه را باطل می‌کند؟ اعم از آنکه منی بیرون بیاید یا نه و کفاره آن چیست؟ وانگهی اگر چنان کاری را زنان انجا دهند حکم آن چیست؟
جواب: اگر به قصد انزال، استمنا کند و انزال هم بشود روزه باطل می‌شود و بر او قضا و کفاره واجب است (روزه دو ماه پی در پی و یا اطعام شصت فقیر) اما اگر استمناء کند و قصد انزال هم داشته باشد لیکن منی خارج نشود او باید روزه آن روز را به قصد قربت مطلقه بگیرد آنگاه قضا هم بکند.
و اگر استمنا کند و قصد انزال نداشته باشد و عادت او هم چنان نبوده است که انزال بشود ولی احتمال انزال می‌داده و اتفاقاً منی هم خارج شود بر او واجب است قضا کند و کفاره واجب نمی‌شود.
و اما اگر بر خودش مطمئن بوده که منی خارج نخواهد شد از قضا منی بیرون آید نه قضا واجب می‌شود و نه کفاره و در این مسائل فرقی میان زن و مرد نیست.
مسئله 113ـ شخصی بدون آنکه بداند بقا بر جنابت روزه را باطل می‌کند، روزه گرفته است روزه او چطور است؟
جواب: اگر نمی‌دانسته است که بقا بر جنابت روزه را باطل می‌کند و یا اصلاً به این معانی توجّه نداشته است روزه او صحیح است و قضا و کفاره ندارد.
مسئله 114ـ آیا اگر هلال در خاور زمین ثابت شود در باختر، هم به ثبوت می‌رسد و یا اگر هلال در آمریکا دیده شود در اروپا هم ثابت می‌شود؟ جواب: اگر هلال در خاور زمین ثابت شود برای باختر نشینان هم ثابت می‌شود به شرط آن که فاصله دو مکان از حیث عرض جغرافیایی زیاد نباشد اما اگر هلال در باختر ثابت شود لازم نیست در خاور هم ثابت گردد هر چند از طریق ماندن هلال در مکان نخست به زمان نسبتاً طولانی که با مکان دوم از جهت وقت طلوع و غروب آفتاب متفاوت است.
مسئله115ـ به نظر فقها کسی که روزه اش را در ماه رمضان با حرام باطل کرده است بر او کفاره جمع، واجب می‌شود و در عصر حاضر که برده آزاد کردن میسر کردن نیست و نظام برده داری از میان رفته وظیفه چیست؟
جواب: آزاد کردن برده در صورت عدم امکان ساقط می‌شود علاوه آنکه به نظر ما در صورت ابطال روزه با فعل حرام کفاره جمع، واجب نمی‌شود و خدا داناست.
در کتاب منهاج الصالحین آمده است که اگر هلال در یک شهر دیده شود در صورت وحدت افق در شهرهای دیگر هم ثابت می‌شود به این معنی که با رؤیت هلال در آن شهر گویا در دیگر شهرها هم رؤیت شده است و شاید ابر و کوه وامثال آن مانع رؤیت بوده است ودر این جا چند سؤال پیش می‌آید که پاسخ می‌طلبد .
مسًله 116ـ آیا با رؤیت هلال در سرزمین‌های خاوری مثل ایران، احساء، قطیف، کشورهای خلیج، عراق، سوریه لبنان، هلال در بلاد باختری مثل انگلستان، فرانسه، آلمان اگر مانعی مثل ابر ومه نباشد، به ثبوت می‌رسد؟
جواب: بلی، رؤیت هلال در یک مکان که ملازم رؤیت در آن مکان‌هایی در باختر باشد که از حیث مکان با مکان نخست برابرند و عدم رؤیت فقط در اثر مانع بوده است هلال در هر دو مکان ثابت می‌شود مگر آن که عرض جغرافیایی آنها بسیار متفاوت باشد.
مسئله117ـ به فرض اینکه ثبوت رویت هلال در شرق و خاور ملازم ثبوت آن در غرب و باختر باشد اگر هلال در نزد برخی علمای خاور زمین ثابت شود چنان امری می‌تواند حجت باشد بر کسی که در کشورهای باختری که ساکن است هر گاه او به سبب صاف نبودن هوا نتواند هلال را رؤیت کند؟ جواب: ثبوت رؤیت هلال نزد برخی علمای خاور زمین، حجت بر مسلمانان باختری نمی‌شود مگر آنکه ثبوت هلال در خاور زمین موجب حصول اطمینان به رؤیت در دیگر جاها شود و یا بینه ای بدون معارض در مورد ثبوت هلال در باختر، تحقق یابد هر چند از طریق حکم حاکم که در این صورت برابر اطمینان، عمل می‌کند.
مسئله 118ـ در برخی بلاد شرقی به استناد سخن عده ای شاهد که رؤیت هلال کرده اند اول ماه نزد بعضی علما ثابت می‌شود با این ویژگی:
1ـ شهود هر چند سی تن باشند مثلاً در بلاد مختلف پراکنده مثل این که دو تن از اصفهان، سه تن از قم، دو تن از یزد چهار تن از کویت، پنج تن از بحرین، دو نفر از أحساء، شش نفر از سوریه و همینطور.
2ـ افق در برخی سرزمین‌های باختری هم صاف بوده و امکان رؤیت در آنجاها توسط مؤمنان، امکان داشته باشد و مانعی از رؤیت نبوده است.
3ـ رصد خانه انگلستان اعلام کرده که دیدن هلال در امشب (مثلاً) در انگلستان بدون تلسکوپ و چشم مسلح ممکن نیست اما فردا شب رویت بدون وسیله میسر می‌باشد.
حکم دراین مورد چیست؟ نظر مبارک را بفرمایید.
جواب: مهم آن است که انسان شخصاً به رؤیت هلال پیدا کند و یا بینه شرعی بدون معارض بر رؤیت هلال اقامه شود اما در حالات مذکور در سؤال و امثال آنها، غالباً اطمینان حاصل نمی‌شود بلکه اطمینان به عدم رؤیت بیشتر است و حتی احتمال هست که شهادت و گواهی افراد بر پایه خیال و خطای چشم بوده باشد و خدا داناست.
1 بنگرید : مفاتیح الجنان ودیگر کتب حدیثی.
2 بنگرید : بخش فتاوای ویژۀ این فصل.